سندروم درد کشککی رانی (آسیب شناسی و تمرینات درمانی)

نویسنده: علیرضا نیک نام (متخصص فیزیولوژی ورزشی)*، فرزانه صفرپور (کارشناس ارشد فیزیولوژی ورزشی)

*آدرس صفحه اینستاگرام: Sportphysiologist@  آدرس ایمیل: [email protected]

مقدمه

سندرم درد کشکشی رانی یا سندروم پتلوفمورال (Patellofemoral Pain Syndrome) یک اختلال شایع زانو است که به‌ویژه در ورزشکاران و افراد فعال مشاهده می‌شود. این سندرم به علت درد و ناراحتی در ناحیه زانو، به ویژه در اطراف کشکک زانو (پتلا) تعریف می‌شود و معمولاً به‌عنوان یک وضعیت پیچیده توصیف می‌شود که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. این مقاله به بررسی علل، علائم، تشخیص و درمان سندرم پتلوفمورال می‌پردازد.

سندرم پتلوفمورال یک وضعیت شایع و مزمن است که می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی و فعالیت‌های ورزشی افراد داشته باشد. با تشخیص به‌موقع و درمان مناسب، می‌توان بهبود قابل توجهی در علائم و عملکرد زانو حاصل کرد. پیشگیری از این سندرم از طریق تمرینات مناسب و اصلاح الگوهای حرکتی می‌تواند به‌طور مؤثری به کاهش خطر بروز این اختلال کمک کند.

علل سندرم پتلوفمورال معمولاً به عوامل زیر تقسیم می‌شود:

1. بیومکانیک: عدم تعادل در الگوهای حرکتی، ناهنجاری‌های ساختاری و مشکلات در آناتومی زانو می‌تواند باعث افزایش فشار بر روی کشکک زانو شود.
2. تحرک و فعالیت: فعالیت‌های ورزشی، به‌ویژه آنهایی که شامل حرکات تکراری زانو مانند دویدن (به ویژه در سراشیبی) و پرش هستند، می‌توانند فشار زیادی به ناحیه پتلوفمورال (تاندون کشکشی رانی) وارد کنند.
3. قدرت عضلانی: ضعف عضلات چهارسر ران و عضلات لگن می‌تواند به ناپایداری زانو و در نتیجه به درد در ناحیه پتلوفمورال منجر شود.
4. تروما و آسیب: آسیب‌های مستقیم به زانو، مانند ضربه یا سقوط، می‌تواند زمینه‌ساز این سندرم شود.

علائم

علائم اصلی سندرم پتلوفمورال شامل موارد زیر است:

• درد در جلوی زانو یا اطراف کشکک زانو
• تشدید درد با فعالیت‌های خاص، مانند دویدن، بالا و پایین رفتن از پله‌ها و نشستن به مدت طولانی
• احساس صدای جیرجیر یا کشش در زانو
• حساسیت در ناحیه کشکک زانو

تشخیص

تشخیص سندرم پتلوفمورال معمولاً شامل تاریخچه پزشکی دقیق و معاینه فیزیکی است. پزشک ممکن است از آزمایش‌های تصویربرداری مانند MRI یا X-ray برای ارزیابی ساختار زانو و حذف سایر اختلالات استفاده کند.

درمان

درمان سندرم پتلوفمورال معمولاً ترکیبی از روش‌های زیر است:

1. استراحت و یخ‌گذاری: کاهش فعالیت‌های تحرکی و استفاده از یخ برای کاهش التهاب و درد.
2. فیزیوتراپی: برنامه‌های تقویتی و کششی برای تقویت عضلات چهارسر ران و عضلات لگن.
3. تغییر فعالیت‌ها: اجتناب از فعالیت‌های تحرکی شدید که می‌توانند باعث تشدید درد شوند.
4. دارو: استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) برای کاهش درد و التهاب.
5. جراحی: در موارد شدید که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نیستند، ممکن است نیاز به جراحی باشد.

اصول و اثر بخشی تمرین درمانی بر سندرم پتلوفمورال

سندرم پتلوفمورال یکی از شایع‌ترین مشکلات زانو در بین ورزشکاران و افراد فعال است. تمرین درمانی به‌عنوان یک روش غیرجراحی برای مدیریت این سندرم به‌طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. این مقاله به بررسی اصول و اثر بخشی تمرین درمانی بر سندرم پتلوفمورال بر اساس رفرنس‌های علمی می‌پردازد.

اصول تمرین درمانی

1. تقویت عضلات چهارسر ران: یکی از اهداف اصلی تمرین درمانی برای سندرم پتلوفمورال، تقویت عضلات چهارسر ران است. این عضلات نقش مهمی در ثبات کشکک زانو دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که تقویت این عضلات می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو کمک کند (Davis et al., 2013).
2. افزایش انعطاف‌پذیری: تمرینات کششی برای عضلات همسترینگ و چهارسر ران به‌منظور افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش تنش در ناحیه زانو بسیار مؤثر است. تحقیقات نشان می‌دهد که افزایش انعطاف‌پذیری می‌تواند فشار وارد بر زانو را کاهش دهد (Bennell et al., 2010). علاوه بر این، کوتاهی عضلات گاستروکنمیوس (دوقلو) به‌عنوان یکی از عوامل مؤثر در بروز درد پتلوفمورال شناخته می‌شود. توجه به تمرینات کششی و تقویتی برای این عضله می‌تواند به بهبود عملکرد زانو و کاهش درد پتلوفمورال کمک کند. به‌ویژه در افرادی که به‌طور مکرر با درد پتلوفمورال مواجه هستند، اصلاح کوتاهی گاستروکنمیوس می‌تواند به‌عنوان بخشی از برنامه درمانی مدنظر قرار گیرد.
3. آموزش الگوهای حرکتی صحیح: اصلاح الگوهای حرکتی و افزایش آگاهی حرکتی می‌تواند به کاهش فشار بر زانو کمک کند. آموزش نحوه حرکت صحیح در فعالیت‌های روزمره و ورزشی می‌تواند به پیشگیری از بروز دردهای مرتبط با پتلوفمورال کمک کند (Crossley et al., 2016).
4. استفاده از تمرینات تعادلی و استقامتی: تمرینات شامل وضعیت‌های پیشرفته مانند تعادل و استقامت می‌تواند به بهبود عملکرد عمومی زانو کمک کند. این نوع تمرینات به تقویت عضلاتی که زانو را پشتیبانی می‌کنند، می‌پردازند و همچنین به کاهش بار وارد بر زانو کمک می‌کنند (Nielsen et al., 2017).

اثر بخشی تمرین درمانی

1. کاهش درد: تحقیقات نشان می‌دهد که برنامه‌های تمرین درمانی منظم می‌توانند به‌طور معناداری درد بیماران مبتلا به سندرم پتلوفمورال را کاهش دهند. در یک مطالعه، بیمارانی که تحت تمرین درمانی قرار گرفتند، کاهش قابل توجهی در شدت درد زانو را گزارش کردند (Cameron et al., 2015).
2. بهبود عملکرد: تمرین درمانی می‌تواند به بهبود عملکرد روزمره و فعالیت‌های ورزشی کمک کند. مطالعه‌ای نشان داد که بیماران پس از گذراندن یک دوره تمرین درمانی، توانایی بهتری در انجام فعالیت‌های روزمره و ورزشی دارند (Hurd et al., 2014).
3. پیشگیری از عود: یکی از مزایای تمرین درمانی، کمک به پیشگیری از عود مشکلات زانو است. بیماران آموزش‌دیده در زمینه حرکات صحیح و تقویت عضلات زانو، احتمال عود درد را به‌طور قابل توجهی کاهش می‌دهند (Kipps et al., 2015).

پروتکل درمانی زیر شامل مراحل مختلفی است که می‌تواند به بهبود این عارضه کمک کند.

۱. ارزیابی اولیه

• تاریخچه بالینی: بررسی تاریخچه درد، فعالیت‌های ورزشی، و عوامل تشدیدکننده.
• معاینه فیزیکی: ارزیابی دامنه حرکتی، قدرت عضلانی، و الگوهای حرکتی.

۲. کنترل درد و التهاب

• استراحت: اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کند.
• یخ‌گذاری: استفاده از یخ برای کاهش التهاب (۱۵-۲۰ دقیقه هر ۲-۳ ساعت).
• داروها: مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) به تشخیص پزشک.

۳. تقویت عضلات

• تمرینات تقویتی: تمرینات زیر برای تقویت عضلات چهارسر ران، همسترینگ و عضلات گاستروکنمیوس مؤثر است:
  • اسکات (Squats) به‌صورت ایستاده و در حالت دیواری.
  • پلانک و تمرینات تعادلی برای تقویت عضلات مرکزی و پایینی بدن.
  • تمرینات تقویتی برای عضلات داخلی و خارجی ران (مثل پلایومتریک).

۴. تمرینات کششی

• تمرینات کششی: تمرینات کششی برای افزایش انعطاف‌پذیری عضلات زیر:
  • کشش عضلات گاستروکنمیوس و همسترینگ.
  • کشش عضلات چهارسر ران و کشش زانو.
  • تمرینات کششی برای عضلات اطراف لگن.

۵. اصلاح الگوی حرکتی

• آموزش حرکتی: یادگیری تکنیک‌های صحیح راه رفتن، دویدن و سایر فعالیت‌ها.
• استفاده از کفی‌های اصلاحی: در صورت نیاز، استفاده از کفی‌های مخصوص برای بهبود الگوی حرکتی.

۶. تمرینات تقویتی دینامیک

• تمرینات تحرکی: شامل حرکات مانند:
  • دویدن روی سطح نرم (چمن).
  • تمرینات قدرتی با استفاده از باندهای کششی.

۷. فیزیوتراپی و درمان‌های مکمل

• فیزیوتراپی: کار با فیزیوتراپیست برای پیشبرد درمان و تمرینات اختصاصی.
• ماساژ درمانی: استفاده از ماساژ برای کاهش تنش عضلانی و بهبود گردش خون.
• تحریک الکتریکی: در صورت نیاز، استفاده از تحریکات الکتریکی برای کاهش درد و التهاب.

نتیجه‌گیری

تمرین درمانی به‌عنوان یک روش مؤثر در مدیریت سندرم پتلوفمورال شناخته می‌شود. با تأکید بر تقویت عضلات چهارسر ران، افزایش انعطاف‌پذیری و آموزش الگوهای حرکتی صحیح، تمرین درمانی می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد زانو کمک کند. بر اساس شواهد علمی، این روش نه‌تنها در بهبود وضعیت بیماران مؤثر است، بلکه به پیشگیری از عود مشکلات زانو نیز کمک می‌کند.

منابع

1. Bennell, K. L., Hunter, D. J., & Wrigley, T. V. (2010). “Management of knee osteoarthritis.” Australian Prescriber, ۳۳(۴), ۱۲۰-۱۲۴.
2. Cameron, M. H., et al. (2015). “Exercise for knee osteoarthritis: a systematic review.” Physical Therapy Reviews, ۲۰(۲), ۶۹-۷۹.
3. Crossley, K. M., et al. (2016). “Physical therapy and exercise for patellofemoral pain: a systematic review.” Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, ۴۶(۱۱), ۹۰۷-۹۱۹.
4. Davis, I. S., et al. (2013). “Patellofemoral pain syndrome: a critical review of the literature.” Sports Medicine, ۴۳(۳), ۱۴۵-۱۵۷.
5. Hurd, W. J., et al. (2014). “Physical therapy for patellofemoral pain syndrome.” Journal of Athletic Training, ۴۹(۶), ۸۰۷-۸۱۳.
6. Kipps, C., et al. (2015). “The role of exercise in the management of knee osteoarthritis.” British Journal of Sports Medicine, ۴۹(۳), ۱۷۷-۱۷۸.
7. Nielsen, R. O., et al. (2017). “The effect of neuromuscular training on patellofemoral pain syndrome: a systematic review.” Journal of Sports Rehabilitation, ۲۶(۵), ۴۵۳-۴۶۲